موسسه و مرکز تخصصی تمهید قم

1. شناخت نقش پروردگار بر تحول در شخصیت انسان، فرع بر آشنایی انسان با پروردگار و ایمان به تأثیرات وی ـ جلّ و اعلی‌‌ ـ بر هستی و حیات بشر است؛ به همین جهت معرفی پروردگار در سوره‎های گذشته همچون علق، قلم، مزّمّل، حمد وبه خصوص آیات ابتدایی سوره اعلی نزول 8 مقدم شد وگوشه‎هایی از تأثیرات وی بر زندگی بشر بیان گشت تا انسان با این معرفت انگیزه بخشش های بدون چشم داشت از مردم و امید به توجه پروردگار متعال را بدست آورد.
2. توجه به تناسب سوره‌های اعلی و لیل، ابعادی از روش بیانی قرآن را روشن می‌کند. خداوند در سوره‌ی اعلی پیامبر را به تسهیل و آسانی، از طریق عدم فراموشی آیات، وعده داد: «وَنُیَسِّرُکَ لِلْیُسْرَى» و در این سوره اهل تقوا را به آسان‌سازی و تحول شخصیتشان در میل به دین بشارت داد: «فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْرَى»، در سوره اعلی اهل خشیت یعنی کسانی که درک مناسبی از عظمت پروردگار دارند را اهل تذکر و رستگاری دانست: «سَیَذَّکَّرُ مَن یَخْشَى» و در این سوره آنان را «اتقی» نامید، کنایه از این‌که هرچه خشیت از پروردگار بالاتر باشد، خویشتنداری بالاتر می‌رود: «سَیُجَنَّبُهَا الْأَتْقَى». خداوند در سوره‌ی اعلی از تزکیه به‌طور کلی و مجمل یاد کرد: «قَدْ أَفْلَحَ مَن تَزَکَّى» و تأثیر آن را بر رستگاری گوشزد کرد و در این سوره راه تزکیه را دادن‌ مال با انگیزه‌ی الهی معرفی کرد، تا تفصیلی باشد بر آن اجمال. همین امر نشان می‌دهد که خدای متعال با بیان مصادیق روشن تزکیه و نمودهای عینی آن، انسان را در پیگیری برنامه‌ی تغییر و تحول یاری کرده است.
3. چون حرکت اصلاحی بر پایه‌ی تغییر وضعیت نامطلوب شکل می‌گیرد، خداوند محور تحول را در این سوره بر پایه‌ی انذار و هشدار از گرفتار شدن در آتش جهنم قرار داد: «فَأَنذَرْتُکُمْ نَارًا تَلَظَّى»؛ یعنی اگر آن ترس نباشد، میل به تغییر فروکش می‌کند.